Megistis Lavras
Megistis Lavras, Manastir Velika Lavra (grčki: Μονή Μεγίστης Λαύρας) je prvi manastir izgrađen na Svetoj Gori. Nalazi se na jugoistočnom delu planine na nadmorskoj visini od 160 metara. Osnivanje manastira 963. godine od strane Atanasija Atonskog označava početak organizovanog monaškog života na Svetoj Gori. Na mestu manastira nekada je postojao jedan od drevnih gradova poluostrva Atos, možda Akrotoj, odakle potiču sarkofazi koji se nalaze u skladištu ulja manastira. Istorija manastira je najkompletnija u poređenju sa istorijom drugih manastira, jer su njegovi istorijski arhivi gotovo netaknuti. Proučavanje ovih arhiva može doprineti kompletnijem poznavanju istorije drugih manastira, čiji su arhivi delimično ili potpuno izgubljeni.
Sadržaj
Osnivanje
Osnivač Velike Lavre ( Megistis Lavras ), Atanasije, započeo je izgradnju zgrada 963. godine, prema volji svog prijatelja i vizantijskog cara Nikifora II Foke, koji je finansirao projekat. Nikifor je obećao Atanasiju da će uskoro postati monah Velike Lavre, ali okolnosti i njegova smrt su otkazali te planove. Međutim, stalna carska dotacija, koja je udvostručena od strane Jovana I Cimiskija, omogućila je integrisanje zgrada. Carovi su takođe dali Velikoj Lavri mnoge druge zemlje i posed, uključujući ostrvo Sveti Jevstratije i Manastir Sveti Andrija u Solunu. To je dovelo do povećanja broja monaha sa 80 na 120.
Kasnija istorija Megistis Lavras
Projekat izgradnje, prema biografiji Atanasija Atonskog (11. vek), započeo je sa zaštitnim zidom i nastavio se crkvom i kelijama. Nakon Atanasijeve smrti, manastir je normalno nastavio svoje delovanje. Carovi su podržavali njegov razvoj i tokom 11. veka u manastiru je bilo 700 monaha, dok su manji manastiri bili ustupljeni Velikoj Lavri. U 14. veku, manastir je pretrpeo, kao i svi drugi manastiri na Svetoj Gori, napade Španaca iz krunskog nasleđa Aragona i drugih pirata. Dodatno, ruski hodočasnik Isaija potvrđuje da je manastir krajem 15. veka bio grčki. Rezultat krize bio je formiranje specifičnog načina monaškog života, Idioritmijskog puta, uprkos protivljenju zvanične Crkve i carova. Godine 1574. patrijarh Aleksandrije, Silvester, pomogao je, i manastir je ponovo delovao po cenobijskom monaštvu, ali uskoro je ponovno uvedeno specifično monaštvo. Godine 1655. patrijarh Dionisije III, koji je takođe postao monah, donirao je svoje lično bogatstvo za povratak cenobijskom životu, ali ovi pokušaji su ponovno bili nedovoljni i specifično monaštvo je ostalo do 20. veka (1914.), kada su bile nove pokušaje povratka cenobijskom životu, ali bez rezultata.
Od 1980. godine, manastir je cenobijski.
Zgrade Manastira Megistis Lavras
Glavna crkva (Katholikon) osnovao je Atanasije, koji je izgubio život zajedno sa još 6 radnika kada je jedna od kupola pala tokom izgradnje. Arhitektonski stil hrama karakteriše dve velike površine hora i molitve. Taj stil je kasnije postao priznat i kopiran od strane drugih manastira. Freske su napravljene 1535. godine od strane velikog slikara Teofana. Međutim, naos je bio oslikan 1854. godine.
Na severu od naosa (liti) nalazi se kapela Četrdeset mučenika iz Sevasta, u kojoj se nalazi grob Atanasija. Na jugu od lite nalazi se kapela Svetog Nikole, naslikana od strane Franka Kantelana 1560. godine. Trapeza naspram centralnog ulaza ima oblik krsta i najveća je na Svetoj Gori. Unutrašnjost je puna fresaka, naslikanih od strane Teofana ili njegove škole.
Umetnička blaga
Biblioteka manastira nalazi se iza glavne crkve. Sadrži 2.116 grčkih rukopisa i 165 kodeksa. Među njima su uncijski rukopisi Novog Zaveta: Codex Coislinianus, Codex Athous Lavrensis, Uncial 049, Uncial 0167, kao i minijature 1073, 1505, 2524, 1519. Takođe postoje preko 20.000 štampanih knjiga i oko 100 rukopisa na drugim jezicima. Zbirka je jedna od najbogatijih zbirki grčkih rukopisa na svetu.
Riznica se nalazi iza glavne crkve. Neke od najvažnijih artefakata su rukopis evanđelja sa zlatnim koricama koji je poklon od Nikefora II Foke i lista (Kouvaras) monaha od vremena Atanasija. Takođe postoje 2.500 ikona koje pokrivaju celu istoriju hagiografije iz drugog milenijuma.